Cao thuốc, cao dược liệu là gì?

• Là dạng bào chế được điều chế bằng cách cô hoặc sấy dịch chiết từ dược liệu hoặc động vật với dung môi thích hợp đến thể chất nhất định.
• Có 3 loại cao: Cao lỏng, cao đặc, cao khô.
• Các phương pháp chiết thích hợp: Ngâm lạnh, hầm, hãm, sắc, ngâm nhỏ giọt, chiết ngược dòng…

Đặc điểm của cao thuốc

• Thường tối màu
• Thành phần phức tạp, nhiều nhóm chất: vô cơ, hữu cơ, thứ cấp, sơ cấp, nhiều loại dược liệu…gây khó khăn trong việc bảo quản và giảm tuổi thọ cao.
• Cao thuốc, cao dược liệu là tổng hợp các thành phần, gần dạng thuốc sắc cổ truyền, phù hợp với người Việt.
• Điều chế cao không đòi hỏi thiết bị đắt tiền, quy trinh phức tạp.
• Cao giúp làm giảm khối lượng dược liệu, thuận tiện bảo quản hơn dược liệu, là nguyên liệu đầu vào cho bào chế dạng hiện đại ( nang cứng, nang mềm, viên nén bao phim, bao đường…)

Hướng dẫn phân loại Cao thuốc

• Dựa vào thể chất: Chia 4 loại
  • Cao lỏng:
    • Thể chất lỏng, sánh, mùi vị đặc trưng
    • Tỷ lệ từ 1:1 đến 5:1 tùy loại dược liệu
    • Dễ uống, dễ hấp thu, dễ đong đo, dễ hòa tan các chất khác, dễ chuyển dạng thuốc nước khác.
    • Ít chịu ảnh hưởng của nhiệt độ hơn cao khác
    • Dễ bị lắng cặn, kết tủa.
  • Cao đặc:
    • Khối dẻo quánh, sờ không dính tay, độ ẩm 10-15%
  • Cao mềm:
    • Sánh như mật đặc, độ ẩm 20-25%
    • Hai dạng này dễ men mốc, dễ chảy, khó đong đo.
  • Cao khô:
    • Khối xốp hoặc bột khô đồng nhất, dễ chảy, hàm ẩm <5%, tiện bào chế dạng khác
  • Dựa vào dung môi chiết: Cao nước, cao cồn…
  • Dựa vào nguyên liệu nấu cao: có cao thực vật, cao động vật, cao xương, cao toàn tính…

Cao thuốc dạng lỏng

Bào chế dạng cao thuốc, cao dược liệu này phải qua ba giai đoạn:

• Đầu tiên nấu lấy nước
• Sau đó cô lại các nước nấu
• Cuối cùng thêm đường hoặc thêm rượu, mật…để làm ra thành phẩm.

Dược liệu dùng cần phải chế biến (thái, bào, sao tẩm…) theo yêu cầu từng loại. Lượng nước sử dụng không được quá số lượng cần thiết vì sẽ rút hoạt chất, thông thường gấp 4 đến 6 lần trọng lượng dược liệu vì nếu sử dụng quá nhiều nước thì thời gian cô đặc cao phải kéo dài, độ nóng và không khí sẽ làm hỏng phẩm chất cao thuốc.

Thời gian đun cũng tùy thuộc từng loại dược liệu: loại thân rễ cứng 6 - 8 giờ, loại có lá cành nhỏ thường đun 4 - 6 giờ cho một lần nấu 20 kg dược liệu.

Đối với loại cao đặc phải cô cách thủy ở nhiệt độ thấp.

Dụng cụ dùng nấu cao thường sử dụng loại thùng bằng chất liệu nhôm hoặc inox; không nên dùng các chất liệu sắt, gang.

Cao mềm, cao đặc và cao khô thường được dùng để bào chế các loại thuốc khác, không được dùng để uống trực tiếp.

Đông y thường sử dụng cao nước để làm thuốc bổ và trị bệnh mạn tính.